بتهون ایران که بود؟

مرتضی حنانه بتهون ایران

مرتضی حنانه، استاد بزرگ موسیقیِ ایران و خالق آهنگ «میهن شهیدان» به ماندگاران پیوست
روز۲۴مهر۱۳۶۸استاد مرتضی حنانه درگذشت.
شادروان مرتضی حنانه از جمله موسیقیدانان نوآور و اندیشمندی بود که با خلاقیتهای خود سهمی ارزنده در بنیانگذاری موسیقی علمی در ایران دارد
آغاز زندگی مرتضی حنانه
حنانه در سال ۱۳۰۱در تهران متولد شد. پدرش از خدمتگزاران به علم و هنر ایران بود. عشق موسیقی از کودکی در قلب و ضمیر مرتضی حنانه جای گرفت. مرتضی حنانه با نواختن نی به عضویت پیشاهنگان جوان پیوست. سپس به هنرستان عالی موسیقی رفت و زیر نظر غلامحسین مین‌باشیان به فراگیری اصول نظری و علمی موسیقی غربی پرداخت. مرتضی حنانه به‌طور همزمان فلوت و هورن را نزد استادان وقت آموخت.
سفر استاد مرتضی حنانه به ایتالیا و آغاز زندگی حرفه‌یی هنری
او مدتی زیر نظر استاد پرویز محمود آموزش دید و عضو ارکستر سمفونیک تهران- به رهبری پرویز محمود- درآمد. بعد از چند سال، استاد مرتضی حنانه رهبری این ارکستر را به عهده گرفت. استعداد سرشار مرتضی حنانه به حدی بود که وقتی در سال ۱۳۳۲در جشن هزاره بوعلی سینا آثارش را با گروه همسرایان و ارکستر سمفونیک عرضه کرد، سفیر ایتالیا به او بورسیه هنری تحصیل در ایتالیا را داد و حنانه برای تکمیل تحصیلات خود به کنسرواتور واتیکان عزیمت کرد.
مرتضی حنانه در ایتالیا روی موسیقی فیلم مطالعات گسترده‌یی کرد و در سالهای بعد، پس از بازگشت به ایران، موزیک متن فیلمهایی از جمله «فرار از تله»، «گرگ بیزار»، «قصه ماهان» و «تیرباران» را تهیه کرد. آخرین اثر او در زمینه موزیک فیلم، اثر بیاد ماندنی «هزار دستان» می‌باشد. شادروان مرتضی حنانه هم‌چنین در زمینه ترجمه فیلمهای ایتالیایی فعال بود و بسیاری از فیلمهای ایتالیایی را به فارسی برگرداند.
بازگشت استاد مرتضی حنانه به ایران
استاد مرتضی حنانه موسیقیدانی برجسته و خلاق بود که سودای نوآوری در موسیقی ایران را داشت. با وجود این، دلش برای ایران و فرهنگ ایران می‌تپید و همواره آرزو می‌کرد که در میهنی با فرهنگی شکفته و نو زندگی کند.
شادروان مرتضی حنانه، پس از بازگشت به ایران گفت:
«هنگامی که از ایتالیا به ایران آمدم، زیاد فکر کردم. حال زمانی بود که آن دانشی که آرزویش را داشتم به دست آورده بودم و فقط مانده بود تصمیم بگیرم با آن دانش چه کار کنم و چه نوع از موسیقی را ارائه دهم.
اول گفتم «دوده کافونیک» کارکنم. ولی این چه معنایی داشت؟ با خودم گفتم اگر خیلی خوب بنویسم، تازه بهتر از «شوتنبرگ» که نمی‌توانم بنویسم؛ او صاحب مکتب به شمارمی‌رود و مکتبش یکی از بزرگترینهای آلمان است که همه جهان آن را پذیرفته‌اند. ولی اگر کار من را یک ایرانی گوش کند، چه خواهد گفت؟ می‌گوید این کار اگر هم خیلی با ارزش باشد، باز هم ربطی به ایران ندارد و چیزی به فرهنگ غرب افزوده است. در حالی که ما می‌خواهیم آهنگسازان ایرانی با آثاری که ارزش دارند، به فرهنگ کشورشان چیزی بیفزاید».
یادگارهای استاد مرتضی حنانه
مرتضی حنانه در سال ۱۳۴۱یک ارکستر سمفونیک به نام ارکستر بزرگ فارابی را بنیان گذاشت. ارکستر بزرگ فارابی کار اجرای آهنگهای ایرانی در رادیو را برعهده داشت.
حنانه کمتر به‌کار ساختن و یا تنظیم ترانه برای خوانندگان روی آورده است. مرضیه، بانوی بزرگ آواز ایران، از محدود خوانندگانی است که حنانه در ساختن و یا تنظیم ترانه‌هایشان نقش داشته است.. ترانه‌ی «یار اگر جلوه کند..» از جمله ترانه‌های بسیار زیبا و ماندگار موسیقی ایران است که ساخته و تنظیم حنانه و توسط مرضیه اجرا شده است. این ترانه در تالار رودکی نیز با ارکستر سمفونی رادیو و تلویزیون به‌طور زنده با خوانندگی مرضیه و رهبری ارکستر حنانه به صحنه آمد و مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت. . از استاد حنانه آثاری به جای مانده که برخی از آنها عبارتند از: «سوئیت شهر مرجان»، «کاپریس برای پیانو و ارکستر»، «خواب یک شیطان کوچک»، «صبر و ظفر» و دهها ترانه و آثار دیگر.
استاد مرتضی حنانه پس از پیروزی انقلاب ضدسلطنتی
شادروان حنانه از موسیقیدانانی بود که پس از پیروزی انقلاب با همکاری با نهاد ترانه و سرود سازمان مجاهدین خلق، چند سرود از مجموعه سرودهای سازمان مجاهدین خلق ایران را تنظیم کرد. موزیک سرود زیبای «میهن شهیدان» از آثار زیبا و بیادماندنی استاد مرتضی حنانه است که در کارنامه هنری او جایگاه ویژه‌یی دارد. حنانه نیز از جمله اساتید بزرگی است که توسط رژیم ضدایرانی و ضدفرهنگ آخوندی بسیار مورد اذیت و آزار قرار گرفت.
استاد مرتضی حنانه پس از انقلاب بیشتر وقت خود را به پژوهش درباره موسیقی کهن ایران اختصاص داد.
درگذشت استاد مرتضی حنانه
مرتضی حنانه روز سه‌شنبه ۲۴مهر۱۳۶۸ بر اثر بیماری سرطان، و در پی ممانعت رژیم ایران از سفر او به خارج برای درمان، چشم از جهان فروبست.